Hoa sữa đã đi vào thơ ca như một biểu tượng ngọt ngào và nồng nàn của tình yêu. Nhưng nếu vì quá nồng nàn yêu hoa sữa mà trồng tràn lan, e rằng cuộc sống sẽ bị ngột ngạt!
Có lẽ không một người yêu thơ ca nào lại không ít nhất một lần nghe tới hai từ “Hoa sữa”. Bài thơ “Hoa sữa” của Nguyễn Phan Hách, bài hát “Hoa sữa” của Hồng Đăng đã làm rung động hàng triệu tâm hồn người Việt. Đọc và nghe hai tác phẩm ấy, người ta cảm thấy hương nồng nàn của hoa sữa làm ấm trái tim mình, làm cho tình yêu con người và mảnh đất mà mình sống được mặn nồng thêm. Hà nội được yêu thêm bởi biểu tượng hoa sữa, tơi mức nhiều người từ phương Nam ra hỏi tìm bằng được cây hoa sữa để chiêm ngưỡng.
Quả thật, vào mùa thu sang đông, Hà Nội nồng nàn trong hương hoa sữa. Trong cái se lạnh của trời đất lúc chuyển mùa, hương sữa như một làn hơi ấm từ ngọn lửa vô hình tỏa ra, làm cho cuộc sống thêm thi vị. Nhưng nếu quan sát kỹ, có thể thấy rằng trước đây, hoa sữa Hà Nội là những cây mọc khá cao, lại được phân bổ rải rác ở các phố, xen giữa các cây khác, chứ không tập trung thành hàng hàng dãy dãy như bây giờ. Mà trong thơ ca, hoa sữa cũng không chiếm lĩnh toàn bộ không gian: “Hoa sữa” chỉ “ngọt ngào đầu phố đêm đêm” (Hồng Đăng) hoặc chỉ “thơm ngan ngát bên hồ” (Nguyễn Phan Hách). Chính vì thế, cái nồng nàn của hoa sữa chỉ là sự điểm tô cho cuộc sống, cho tâm hồn, chứ không chế ngự tâm hồn và gây ô nhiễm cho cuộc sống!
Vậy mà, một số địa phương, có lẽ vì quá yêu hoa sữa, cho nên đã trồng hoa sữa dày đặc cả tuyến phố. Để đến khi ra hoa, hương sữa trở thành vấn nạn của người dân. Từ chỗ nồng nàn, ngọt ngào, hương hoa sữa bị người dân gọi là nồng nặc và độc hại! Tình trạng này đã lây lan ra khắp đất nước: Ngoài Hà Nội, thì miền Bắc có Lạng Sơn, Quảng Ninh, miền Trung có Quảng Bình, Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, miền Nam có Bình Dương, Trà Vinh… là những địa phương trồng nhiều hoa sữa tới mức gây ô nhiễm, người dân phải than phiền, thậm chí kiện cáo hoặc lén hại chết cây, còn chính quyền thì phải tìm biện pháp khắc phục.
Ở Lạng Sơn, các tuyến đường có nhiều hoa sữa là Nhị Thanh (phường Tam Thanh), Lê Lợi (phường Vĩnh Trại), Bà Triệu (phường Đông Kinh), Quang Trung (phường Chi Lăng). Ở TP Hạ Long, Quảng Ninh, trên đường Nguyễn Văn Cừ có hàng hoa sữa chạy dài tới gần 1.000 mét. TP Đồng Hới Quảng Bình, hoa sữa được trồng nối dài hơn 2Km cả hai bên vỉa hè trên tuyến đường chính là Lý Thường Kiệt với mật độ 2-3m/cây. Ở TP Đà Nẵng, trên đường Nguyễn Văn Linh có hơn 200 cây hoa sữa được trồng từ năm 1999-2000 với mật độ quá dày. Ở Quảng Nam, đường Huỳnh Thúc Kháng dài gần 2km (quốc lộ 1A đến ga Tam Kỳ) được đặc cách trồng một loại cây xanh duy nhất hai bên đường là hoa sữa, với 274 cây, trong đó có 198 cây giống nhập từ Hà Nội đã được 10 năm tuổi. Ở Phú Yên, đường Thành Thái, phường 4, TP Tuy Hòa được trồng hoa sữa dày đặc. Ở Khánh Hòa, hơn 1.000 cây hoa sữa tập trung trên 53 tuyến đường thuộc tp Nha Trang. Ở TP Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương, có khu phố dày đặc 300 cây hoa sữa, cứ 5 mét lại có một cây. Ở Hà Nội, nơi được coi là quê hương của Hoa sữa, cũng “phát huy truyền thống” bằng cách trồng thêm nhiều hoa sữa tại nhiều tuyến phố, làm biến dạng biểu tượng hoa sữa: Dọc các con phố Hà Nội như Duy Tân, Nguyễn Chí Thanh, Quán Thánh, Lê Quang Đạo, Lò Đúc... cây hoa sữa cao lưng chừng tầng 1, tầng 2 nhà dân, cách vài mét có một cây. Con phố Nguyễn Chí Thanh (Đống Đa) dài chừng 1,7 km, cách vài mét lại có một cây hoa sữa, cả phố có khoảng trăm cây. Người dân ở các khu vực nói trên đều chung một nỗi khổ là bị hương hoa sữa làm cho nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, không thể ngủ được, cuộc sống bị đảo lộn. Ở Hà Nội, không chịu được hương hoa sữa, có người đã ép cho cây chết yểu như đục gốc, đổ dầu nhờn, hóa chất vào cây. Thế nhưng cây này bị phá thì cây khác được trồng thay thế, thành ra chiều cao của hàng cây sữa cả con phố Quán Thánh cứ lô nhô, không bằng nhau.
Ba năm trước, người dân miền Trung đã gửi đơn "kiện" hoa sữa do nó được trồng dày đặc trên các đường phố, gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Chinh quyền một số tỉnh thành đã tìm cách khắc phục vấn nạn đó, nhưng chưa tìm ra lối thoát thích hợp. Ở Đà Nẵng, vào tháng tám mỗi năm, Công ty Cây xanh cho cắt bớt nhánh và tỉa cành để hạn chế hoa sữa nở rộ. UBND thành phố đã chỉ đạo Công ty Cây xanh nghiên cứu các biện pháp cụ thể vừa không gây ảnh hưởng tới sức khỏe người dân trên tuyến phố này vừa đảm bảo mật độ cây xanh ở thành phố. "Chúng tôi đang khảo sát địa điểm thiếu cây xanh ở các tuyến đường và các công viên để di giãn bớt cây hoa sữa ở đường Nguyễn Văn Linh. Nhưng biện pháp này gây tốn kém về kinh phí và công sức chăm sóc nên công ty đang cố gắng liên hệ với các nhà khoa học để tìm kiếm loại thuốc nhằm ức chế sự ra hoa của cây hoa sữa mà không cần di chuyển chỗ khác" - ông Nguyễn Hồng, giám đốc công ty, cho biết. Ở Khánh Hòa, từ năm 2011, UBND tỉnh đã quyết định loại bỏ cây hoa sữa để thay thế bằng các loại cây khác phù hợp với quy hoạch cây xanh. Trong khi ngân sách còn hạn chế, TP Nha Trang kêu gọi các doanh nghiệp tham gia thay thế cây hoa sữa nhưng không có đơn vị nào hưởng ứng. Hiện nay, thành phố cho phép người dân được tự bỏ kinh phí để thay thế cây hoa sữa. Nhưng, để chặt hạ một cây hoa sữa và trồng thay thế bằng loại cây khác, chi phí có thể lên đến cả chục triệu đồng cho nên người dân cũng khó thực hiện. Ở Trà Vinh, trước nỗi bức xúc của người dân, UBND tỉnh đã có chủ trương cho đốn bỏ các cây hoa sữa trồng dọc nhiều tuyến đường và thay thế bằng loại cây khác.
Chuyện hoa sữa thật là bi hài! Trồng bằng được, rồi lại tìm cách loại bỏ bằng được thứ cây đã đi vào thơ ca như là biểu tượng nồng nàn và ngọt ngào của tình yêu. Người ta không biết rằng giữa thơ ca và đời sống trần tục có những khoảng cách, có những sự khác biệt, không thể thô thiển bệ thơ ca đặt nguyên vẹn vào đời thường. Tình trạng trồng hoa sữa tràn lan không chỉ là biểu hiện của việc thiếu quy hoạch về cây xanh, mà còn là biểu hiện ở sự thiếu hiểu biết về văn hóa. Hơn nữa, đó là biểu hiện của thứ “văn hóa” học đòi vô lối mà người Việt chúng ta hay mắc phải – thấy người ta có gì hay hay là lạ là bê về thực hiện mà không cân nhắc xem có thích hợp hay không, vận dụng vào điều kiện của mình thế nào cho đúng…
Di hại của tình trạng trồng hoa sữa tràn lan chưa biết đến bao giờ mới bị triệt tiêu. Mong rằng các địa phương khác không đi theo vết xe đổ của những tỉnh, thành đã dẫn ra ở trên, để hoa sữa không bị mang tiếng oan, không bị biến từ biểu tượng của sự ngọt ngào, đáng yêu thành biểu tượng của sự độc hại, đáng sợ…
HOA SỮA - Nhạc và lời: Hồng Đăng - Hát: Thanh Lam
