Cửu Đỉnh được vua Minh Mạng (triều Nguyễn) ra lệnh đúc vào mùa đông năm 1835 và khánh thành vào ngày 1/3/1837, gồm 9 chiếc đỉnh bằng đồng. Nguồn: HinhanhVietNam.com
Kỳ 24.
Uy quyền của vua là trên hết
Vua trực tiếp nắm văn võ bá quan.
Trong các đại thần
Không có tể tướng và hàm tể tướng.
Tối cao là hoàng thượng
Chú bác anh em vua không được phong vương.
Hiền tài bốn phương
Thi không lấy học vị Trạng nguyên- cao nhất chỉ là Tiến sĩ.
Vì vua là kỳ vĩ
Không ai có thể hơn đấng minh quân.
Cung phi hàng nghìn hàng trăm
Không ai được phong hoàng hậu.
Phên dậu
Là tứ trụ đại thần
Cũng là thành viên Viện cơ mật khi bàn việc nước việc quân
Cũng là nội các.
Triều Gia Long ban hành luật pháp
Thể chế hóa Nho Gia
Hoàng Việt luật lệ-cai trị nước nhà
Nghiêm khắc.
Nền quân chủ chuyên chế tập quyền lên đến bậc
Cực đoan
Bóp nghẹt nhân dân
Bằng bộ máy quan liêu thối nát.
Đời Minh Mệnh củng cố thêm bộ máy địa phương hành pháp
Cả nước chia thành 30 tỉnh miền Bắc- miền Nam.
Dưới tỉnh là phủ-huyện (châu) tổng xã và làng.
Tỉnh đứng đầu là Tổng đốc
Tri phủ tri huyện đứng đầu phủ huyện phải là những người có học
Tổng do chánh phó tổng đứng đầu gồm nhiều xã ở làng quê
Xã có Hội đồng chức dịch chỉnh tề
Gồm các cụ già cao niên hoặc người học thức
Đứng đầu xã là Lý trưởng và phó Lý là người giúp việc
Đứng đầu thôn là Hương kiểm giúp việc có Trương tuần.
Phong tục tập quán hàng nghìn năm
Thành hương ước.
Đạo Nho vẫn như ngày trước
Là tư tưởng chính thống nước nhà.
Nam nhi phải lo học Nho-tam cương ngũ thường để tề gia
Sau nữa là trị quốc.
Một kẻ không có tài tề gia không thể có tài trị nước.
Nữ cũng phải tam tòng tứ đức, công dung ngôn hạnh làm gương.
Nam nhi phải tam cương ngũ thường
Sáng tỏ
Phải học hành thi đỗ
Thành hiền tài
Mới được bổ nhiệm làm quan
Quan là phụ mẫu của dân
Phải ra sức chăn dân.
Ái quốc.
Các cơ quan nhà nước
Phải giám sát lẫn nhau
Chế ước lẫn nhau
Để khỏi lạm quyền tha hóa.
Án sai, án oan, án giả
Dân được lên kinh đô đánh trống kêu oan
Khi tiếng trống đã vang
Đại thần thay vua phải thăng đường xét xử.
Tổng đốc tri huyện tri phủ
Xử án oan sai
Bị tội lưu đày hoặc khổ sai
Hoặc là giáng chức.
Đã xử đúng rồi
Người dân vẫn khiếu kiện mãi không thôi
Tội tăng ba lần so với trước.
Minh oan cho dân nhưng cũng răn dạy cho dân phải tuân theo phép nước.
Phạm dân sự cũng phải dùng chế tài hình sự để răn đe.
Nhân trị nhưng pháp trị khắt khe
Kẻ giết người phải đền mạng
Cha mẹ trưởng họ phạm nhân cũng bị lưu đày mang gông nặng
Vì không làm tròn nghĩa vụ giáo dục cháu con.
Cải cách Minh Mệnh đã tạo một nền hành chính mạnh hơn
Nhưng không chú tâm về kinh tế.
Bọn tham quan ngày càng tồi tệ
Ra sức bóc lột nông dân
Hầu hết nông dân không ruộng đất –cơ hàn
Nghèo đói
Lụt bão hàng năm dữ dội
Mất mùa.
Sưu thuế dội xuống đầu như thác như mưa
Chút ruộng đất riêng tư cũng mất.
Bọn cường hào quan lại đủ mưu mô quỉ ma cướp giật
Cướp tất cả những gì có thể cho thỏa lòng tham.
Nông dân căm thù chế độ bạo tàn
Bọn cầm quyền hơn loài lang sói.
“Gốc của nước” nay đành xơ xác đói.
(Còn nữa)
CVL
