Kinh tế Việt Nam 2024: Sự ổn định giữa bão táp toàn cầu

Ngày 11/4/2024, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã công bố Báo cáo Triển vọng phát triển châu Á (ADO) tháng 4 năm 2024, khẳng định sự vững vàng của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu đầy bất ổn. Mặc dù phải đối mặt với những thách thức không nhỏ từ môi trường kinh tế quốc tế, ADB vẫn giữ nguyên dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam ở mức 6,0% cho năm 2024 và 6,2% cho năm 2025.

Trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu suy giảm và lãi suất quốc tế tăng cao, Việt Nam đã thực hiện các biện pháp chính sách tiền tệ linh hoạt và đầu tư công quy mô lớn để thúc đẩy tăng trưởng. Những nỗ lực này đã góp phần vào sự phục hồi của các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu, dịch vụ và nông nghiệp, tạo nền tảng vững chắc cho sự phục hồi kinh tế trong năm 2023.

Quý đầu tiên của năm 2024 đã chứng kiến tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam đạt 5,7%, một sự tăng trưởng đáng kể so với mức 3,4% của cùng kỳ năm trước. Điều này là tín hiệu tích cực cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế, bất chấp những rủi ro từ bất ổn địa chính trị toàn cầu và những yếu tố bất ổn nội tại.

Sự trở lại của các đơn hàng mới và sự phục hồi của tiêu dùng đã thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, với dự báo tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong năm 2024. Các biện pháp tài khóa và cải thiện khung pháp lý liên quan đến đất đai đã và đang hỗ trợ ngành xây dựng, mặc dù tăng trưởng toàn cầu chậm lại và lãi suất điều hành toàn cầu cao có thể là những trở ngại.

Lãi suất trong nước thấp và các chính sách tài khóa đã thúc đẩy tiêu dùng và dịch vụ trong nước, với doanh số bán lẻ tăng 8,2% trong quý 1 năm 2024 so với cùng kỳ năm 2022. Sự phục hồi kinh tế, dù chậm, cùng với chính sách thị thực linh hoạt hơn, hứa hẹn sẽ là động lực cho ngành du lịch.

Chính sách tiền tệ của Việt Nam tiếp tục hướng tới mục tiêu kép là bình ổn giá và tăng trưởng. Dù có những hạn chế, sự suy thoái dự kiến của nền kinh tế toàn cầu có thể giúp kiềm chế giá dầu và giảm áp lực lạm phát. Lạm phát bình quân trong quý 1 đã giảm xuống còn 3,8%, một dấu hiệu khả quan cho nền kinh tế.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) dự kiến sẽ cắt giảm lãi suất trong năm 2024, giúp giảm áp lực lên tiền đồng. Tuy nhiên, rủi ro nợ xấu tăng cao với mức đỉnh điểm ước tính là 4,6% tổng dư nợ vào cuối năm 2023 so với 2,0% trong năm 2022, cùng với sự hiệu lực của Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi từ ngày 1/7/2024, sẽ đặt ra những thách thức mới trong việc nới lỏng thêm chính sách tiền tệ và quản lý hoạt động cho vay.

Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam, đã bày tỏ sự lạc quan về triển vọng kinh tế Việt Nam, dự đoán một tăng trưởng vững chắc trong năm nay và năm sau, ngay cả khi môi trường toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức.

Ông Chakraborty nhấn mạnh rằng, mặc dù có những bất ổn địa chính trị toàn cầu và các hạn chế cơ cấu trong nước, Việt Nam cần phải áp dụng một loạt các biện pháp chính sách trong năm 2024 để kết hợp hỗ trợ tăng trưởng ngắn hạn và cải thiện cơ cấu dài hạn, nhằm đảm bảo tăng trưởng bền vững.

Đại diện ADB cũng chỉ ra rằng, sự suy yếu của nhu cầu toàn cầu do phục hồi kinh tế chậm và việc trì hoãn bình thường hóa lãi suất ở Hoa Kỳ và các nền kinh tế phát triển khác, cùng với những căng thẳng địa chính trị, có thể làm chậm quá trình phục hồi tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết những yếu kém về cơ cấu trong nước.

Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng ADB, lưu ý rằng không gian chính sách tiền tệ hạn chế và giảm lãi suất không còn nhiều, do đó chi tiêu tài khóa và đầu tư sẽ là chìa khóa cho tăng trưởng trong năm 2024. Ông cũng chỉ ra rằng, tăng trưởng tín dụng thấp không chỉ do lãi suất mà còn do cầu tín dụng và năng lực hấp thụ hạn chế, cũng như cầu tiêu dùng và đầu tư chưa mạnh. Ông khuyến nghị rằng, thay vì chỉ dựa vào chính sách tiền tệ, cần có thêm các chính sách kích thích tăng trưởng như chính sách tài khóa.

Ông Hùng cũng nhận định rằng, đầu tư công vẫn là một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, và việc triển khai hiệu quả đầu tư công là cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng. Ông đánh giá cao mục tiêu của Chính phủ là hoàn thành giải ngân 95% trong năm nay, nhấn mạnh rằng đầu tư công không chỉ thúc đẩy các hoạt động phục vụ cho dự án mà còn tạo ra các tác động lan tỏa, kích thích hoạt động kinh tế. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng cần phải hiện thực hóa các kế hoạch để đầu tàu này phát huy sức mạnh, và Chính phủ cần áp dụng các biện pháp hệ thống hơn để cải thiện quy trình pháp lý và giảm bớt rào cản cho việc thực hiện dự án một cách hiệu quả.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mỗi phần trăm tăng trong giải ngân vốn đầu tư công có thể đóng góp thêm 0,058% vào GDP quốc gia. Đồng thời, mỗi đồng vốn đầu tư công giải ngân có thể kích thích thêm 1,61 đồng từ khu vực tư nhân. Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân thực tế so với kế hoạch thường chỉ đạt khoảng 80%, cho thấy cần có những biện pháp cải thiện đáng kể.

Các dự án đôi khi chưa sẵn sàng triển khai ngay cả khi đã được phê duyệt, dẫn đến chậm trễ và tăng chi phí. Việc cải thiện tính sẵn sàng của dự án thông qua các hoạt động chuẩn bị cơ bản và cải thiện quy trình phê duyệt có thể giúp tăng tốc độ triển khai và giảm thiểu tình trạng đội vốn.

Sự phức tạp trong các quy định, đặc biệt là liên quan đến quy hoạch sử dụng đất và giải phóng mặt bằng, là một trở ngại lớn. Cần có sự linh hoạt hơn trong các quy định để phản ánh đúng mục đích và thích ứng với biến động thị trường, từ đó giảm bớt chi phí và thúc đẩy quá trình phê duyệt dự án.

Sự phối hợp không hiệu quả giữa đầu tư công và quy trình ngân sách dẫn đến việc phân bổ ngân sách không đầy đủ và không kịp thời, làm hạn chế tiến độ và hiệu quả dự án. Chính phủ đã nhận thức được vấn đề và đang áp dụng các biện pháp để cải thiện tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách.

Sự chênh lệch trong năng lực thực thi giữa các cấp chính quyền đã làm lộ rõ những điểm yếu trong việc giải quyết các thách thức liên tỉnh hoặc liên vùng. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc điều chỉnh quy trình ngân sách để tăng cường sự linh hoạt và hiệu quả ở mọi cấp, từ trung ương đến địa phương.

Với việc Quốc hội phê duyệt ngân sách, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức phê duyệt kế hoạch phân bổ 688,5 nghìn tỷ đồng cho năm 2024, nhằm tiếp tục xây dựng cơ sở hạ tầng và thúc đẩy phát triển kinh tế. Để đảm bảo tiến độ, chính phủ đã triển khai một loạt các nghị quyết và chỉ thị nhằm tập trung vào việc cải thiện các khía cạnh của giải ngân vốn đầu tư công.

Chuyên gia của ADB khuyến nghị rằng để duy trì tiến độ và phát huy tối đa tiềm năng của các sáng kiến đầu tư công, Việt Nam cần áp dụng các biện pháp mang tính hệ thống hơn. Điều này bao gồm việc cải thiện các quy trình pháp lý và quy định, giúp thực hiện thành công các dự án và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Kinh tế Việt Nam đã chứng tỏ sức bền đáng kể trước những cơn gió ngược toàn cầu, tiếp tục tăng trưởng ổn định do sự kết hợp giữa chính sách tài khóa linh hoạt, đầu tư công mạnh mẽ và nhu cầu trong nước phục hồi. Tương lai kinh tế của đất nước vẫn hứa hẹn với tiềm năng tăng trưởng bền vững, mặc dù vẫn còn những rủi ro từ nhu cầu toàn cầu suy yếu và những hạn chế về cơ cấu trong nước. Chính phủ cần tập trung giải quyết các điểm yếu về cơ cấu bằng cách cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng suất và đa dạng hóa nền kinh tế. Bằng cách thực hiện các biện pháp chính sách hợp lý, Việt Nam có thể duy trì đà tăng trưởng kinh tế vững chắc và đảm bảo sự thịnh vượng lâu dài.