Lựa chọn “Thuyền và biển” của nhạc sĩ Hữu Xuân trong Liveshow “4 thập kỷ Đức Long - hát” là chủ đích của nghệ sĩ Ưu tú Đức Long. Anh cho biết: “Người trong nghề nghe “Thuyền và biển” của nhạc sĩ Hữu Xuân thì rất thú vị, bởi bài hát được viết ở giọng trưởng, tươi sáng, nhưng công chúng thì nhiều người lại thích “Thuyền và biển” của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu viết ở giọng thứ, buồn man mác.
Trước khi lựa chọn bài hát “Thuyền và biển” của nhạc sĩ Hữu Xuân đưa vào trong Liveshow, tôi đã được ca sĩ Phạm Thu Hà mời biểu diễn tác phẩm này trong chương trình “Không khoảng cách”. Lúc ấy, chính Phạm Thu Hà là người đã làm mới ca khúc này qua phần phối khí của Lưu Hà An, khiến tôi rất thích thú Hà. Lần này, tôi chọn tác phẩm thể hiện ở phần 2 trong liveshow của mình, phần vì yêu thích tác phẩm, nhưng nó là một phần quan trọng để nhìn nhận lại chính mình trong suốt hành trình 4 thập kỷ với âm nhạc mà tôi vốn là ca sĩ được đào tạo bài bản ở dòng nhạc thính phòng”.
Khi biết tin nghệ sĩ Ưu tú Đức Long sẽ hát “Thuyền và biển” của mình trong Liveshow quan trọng, đánh dấu sự nghiệp 40 năm ca hát của mình, nhạc sĩ Hữu Xuân xúc động bày tỏ: “Bài hát này thật có duyên với Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam. Có duyên bởi cả tác giả là tôi và nhà thơ là thi sĩ Xuân Quỳnh đều từng là diễn viên của Nhà hát. Xuân Quỳnh nguyên là diễn viên múa của Đoàn Ca múa Trung ương, tiền thân của Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam. Bài hát được chính nghệ sĩ Ái Vân - diễn viên của Nhà hát trình bày. Sau đó, nghệ sĩ Nhân dân Thái Bảo cũng rất thành công với bài hát này. Tôi tin là nghệ sĩ Ưu tú Đức Long - một nghệ sĩ có giọng hát ấm áp, truyền cảm sẽ tạo thêm màu sắc mới cho “Thuyền và biển” của tôi. Cảm ơn Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam - nơi mà cả tuổi trẻ của tôi đã gửi lại ở đây. Đức Long và mình đã cùng đi biểu diễn nhiều lần khi cùng ở Nhà hát những năm tháng mình còn công tác. Anh ấy cũng đã thu âm một số tác phẩm khác của mình - Đức Long là một người bạn hiền lành mà mình quý mến”.
Nếu như trước kia, công chúng quen với ca khúc “Thuyền và biển” được hát như một ca khúc đơn thuần mà nhạc sĩ Hữu Xuân viết ở nhịp 6/8, thì nay, qua phần phối khí mang phong cách thính phòng của nhạc sĩ Lưu Hà An, nghệ sĩ Ưu tú Đức Long và Phạm Thu Hà, có thể khoe được những kỹ thuật thanh nhạc, cũng như sự gắn kết, cộng cảm và lan tỏa giữa 2 thế hệ trong cùng một tác phẩm.
“Thuyền và biển” chất chứa nỗi niềm đồng cảm
Cùng một bài thơ “Thuyền và biển” của thi sĩ Xuân Quỳnh, có rất nhiều nhạc sĩ phổ nhạc. Bản phổ nhạc của nhạc sĩ Hữu Xuân được viết ở giọng trưởng, thể hiện sự khỏe khoắn, tươi sáng nhưng vẫn có độ đằm chín trong cảm xúc. Bản thân người viết cũng rất thích bài “ Thuyền và biển” do nhạc sĩ Hữu Xuân phổ nhạc, bởi nhạc sĩ với tài năng sáng tạo của mình đã cộng cảm chắp cánh cho hồn thơ bay bổng lên một tầng nấc cảm xúc khác, chạm vào tâm khảm của người yêu thơ Xuân Quỳnh. Tác phẩm thể hiện được sự giằng xé những khát vọng yêu đầy nội tâm của nhà thơ khi dùng hình tượng của Thuyền và Biển để giãi bày tâm sự với những khát khao yêu đương mãnh liệt như biển sóng trào dâng, nhưng cũng thật dịu êm khi biển chiều hiền hòa. Trong phần phổ nhạc của nhạc sĩ Hữu Xuân, với tôi đó là một sự đồng điệu của thơ và nhạc, nó cho người nghe ngập tràn trong cảm xúc về một tình yêu, cho dù có trải qua sóng gió, bão tố thì vượt lên tất cả vẫn là khát vọng sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng…
Được biết, “Thuyền và biển” được nhạc sĩ Hữu Xuân sáng tác từ những năm 1970, song lúc ấy, công chúng chú ý đến tình hình chính trị và những ca khúc cách mạng, nên những bài hát về tình yêu dường như ít được phổ biến. Nhạc sĩ Hữu Xuân cho biết: “Cảm nhận đầu tiên khi tiếp cận bài thơ là chính ngôn từ đã nói lên tình yêu thông qua hình tượng của thuyền và biển. Ngày ấy, tôi công tác tại đoàn Ca múa TW (sau này là Nhà hát ca múa Nhạc Việt Nam) cùng với Xuân Quỳnh (diễn viên múa) và anh Lưu Tuấn (diễn viên Violin, chồng trước của thi sĩ Xuân Quỳnh). Khi Xuân Quỳnh đưa tặng tôi bài thơ “Thuyền và biển”, tôi đã cảm nhận được hồn nhạc ẩn chứa trong mỗi câu thơ một khát vọng sống mãnh liệt, sự giằng xé của trái tim yêu đến tận cùng. Bài thơ gọn gàng, khúc triết, lời thơ chân thật, không cầu kỳ nhưng khiến người đọc rung lên những xúc cảm sâu sắc qua ý tưởng tình yêu của người con gái chân thành. Khi đọc xong bài thơ, một đợt sóng trào dâng trong lòng tôi về ý tưởng trong thơ Xuân Quỳnh, vì thế nên trong bài hát tôi sử dụng những khoảng âm rộng (quãng 7, quãng 8), như đợt sóng dâng trào. Khi viết xong, tôi gửi đến Đài tiếng nói Việt Nam (lúc ấy chưa có truyền hình), nhạc sĩ Vũ Thanh (đã mất) là biên tập âm nhạc của Đài đã trao đổi với tôi rằng: Mình thích bài hát này, nhưng Xuân thêm lời vào bài hát. Tôi hỏi thêm nội dung thế nào? nhạc sĩ Vũ Thanh gợi ý: ví dụ như thêm cụm từ theo ý anh là chiến sĩ biển đảo, em ở lại hậu phương sản xuất chẳng hạn! Tôi trả lời: Theo tôi, bài thơ này hay vì nó chỉ nói tới thuyền và biển mà toát lên được tình yêu con người, ngay câu:"Nếu phải cách xa anh, em chỉ còn bão tố" tôi cũng không dùng (chị Xuân Quỳnh lúc ấy cũng nhất trí với tôi về việc này), nên không thể thêm được! và thế là bài hát tạm thời bỏ ngỏ… Khá lâu sau này, khi đời sống xã hội có nhiều thay đổi, Nhà hát Ca Múa Nhạc Việt Nam đã dựng bài này cho nghệ sĩ Ái Vân làm tiết mục biểu diễn đơn ca của Nhà hát, từ đấy, bài hát mới được biết tới”.
Có thể thấy, dù “Thuyền và biển” của nhạc sĩ Hữu Xuân được giới chuyên môn đánh giá cao, song sự xuất hiện và lan tỏa còn chưa xứng với những gì tác phẩm có. Lần xuất hiện trở lại của “Thuyền và biển” trong Liveshow của nghệ sĩ Ưu tú Đức Long như một sự hữu duyên mà cuộc đời ban tặng cho người nghệ sĩ vì nhà thơ - thi sĩ Xuân Quỳnh, âm nhạc - nhạc sĩ Hữu Xuân và nghệ sĩ Ưu tú Đức Long đều là những diễn viên gạo cội của Nhà hát ca múa nhạc Việt Nam.
Nghệ sĩ ưu tú Đức Long cho rằng: “Chúng tôi muốn tôn vinh và đưa “Thuyền và biển” lên một vị trí xứng đáng bởi sự sáng tạo đầy học thuật và tính nghệ thuật cao của tác phẩm. Tôi tin rằng “Thuyền và biển” sẽ là một trong những điểm nhấn, để lại dấu ấn trong lòng công chúng với một không gian âm nhạc tươi mới”.
Ghi chú: Bài này của Hữu Xuân nhưng người làm video ghi nhầm là của Phan Huỳnh Điểu
