Nguồn gốc lễ Phật đản
Theo Ban Tôn giáo Chính phủ, lễ Phật Đản là lễ kỷ niệm ngày sinh của Thái tử Tất Đạt Đa của tiểu quốc Shakya, người sau này trở thành Đức Phật Thích Ca. Ngài được cho là sinh vào ngày trăng tròn tháng Vesak theo lịch Ấn Độ cổ, tương đương với mùng 8/4 Âm lịch theo lịch Trung Quốc cổ, vào năm 624 trước Công nguyên.
Trước đây, các nước châu Á theo truyền thống Phật giáo Bắc truyền (Bắc tông) thường tổ chức Đại lễ Phật Đản vào mùng 8 tháng 4 Âm lịch, trong khi các nước theo truyền thống Phật giáo Nam truyền (Nam tông) lại tổ chức vào ngày trăng tròn tháng Vesak, tương đương với ngày 15 tháng 4 Âm lịch. Sự khác biệt này xuất phát từ việc các nước sử dụng các loại lịch khác nhau.
Tại Đại hội Phật giáo thế giới tổ chức tại Colombo, Sri Lanka từ ngày 25/5 đến ngày 8/6 năm 1950, đại biểu Phật giáo từ 26 nước đã thống nhất lấy ngày Phật đản là ngày trăng tròn tháng Vesak theo lịch cổ Ấn Độ, tương đương với ngày 15/4 Âm lịch. Từ năm 1999, Liên Hợp Quốc công nhận Phật giáo là tôn giáo điển hình của nhân loại và Đức Phật là nhân vật Văn hóa Tôn giáo được tôn vinh.
Đại lễ Vesak được Liên Hợp Quốc tổ chức kỷ niệm hằng năm vào ngày trăng tròn tháng 5 Dương lịch, tương đương với ngày 15/4 Âm lịch. Đây là Đại lễ tam hợp Đức Phật, kỷ niệm ba sự kiện lớn trong đời Đức Phật: Đản sinh, thành đạo và nhập Niết bàn. Việt Nam đã ba lần tổ chức Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc vào các năm 2008, 2014 và 2019. Theo truyền thống, Đại lễ Phật Đản ở Việt Nam được tổ chức trang trọng và thành kính, kéo dài từ đầu tháng đến sau ngày chính lễ là 15/4 Âm lịch.
Ý nghĩa lễ Phật đản
Chia sẻ với phóng viên, Đại đức Thích Pháp Hoà, Phó trưởng ban Thường trực Ban Truyền thông BTSPG tỉnh Hưng Yên cho biết:“Lễ kỷ niệm Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đản sinh ngày nay đã trở thành tuần lễ Phật đản của cộng đồng Phật tử Việt Nam, thường được tổ chức từ ngày đầu tháng tư đến ngày rằm tháng tư âm lịch.
Vào ngày lễ, Phật tử thường tán thán, ca ngợi Tam bảo: Phật, Pháp, Tăng (thông qua các nghi thức như dâng cúng, tặng hoa, đến nghe thuyết giảng) thực hành ăn chay và giữ Ngũ giới, thực hành bố thí và làm việc từ thiện, tặng quà, tài vật cho những người khó khăn trong cuộc sống.
Ngày lễ Phật Đản 15/4 (âm lịch) đã được Liên Hiệp Quốc công nhận là ngày lễ hội văn hóa tâm linh thế giới. Lễ Phật Đản là một trong ba lễ cấu thành Lễ Tam hợp mà Liên Hiệp Quốc gọi là Vesak (lễ Phật Đản sinh, lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn).
Theo truyền thống Đại lễ Phật đản ở Việt Nam được tổ chức trang trọng, thành kính. Cộng động Phật tử Việt Nam, các chùa thường tổ chức các hoạt động để mừng ngày đại lễ như: làm lễ đài để tổ chức chương trình văn nghệ, diễu hành xe hoa, thả đèn hoa đăng cầu nguyện Quốc thái Dân an, thuyết giảng về Phật pháp, nghi thức tắm Phật... để những người con Phật tưởng nhớ, tái hiện lại ngày Đức Phật ra đời, Đức phật đã mang ánh sáng chân lý, trí tuệ soi rọi vào cuộc sống, xóa tan những nỗi khổ niềm đau.
Thông qua các hoạt động ý nghĩa đây là dịp để mỗi người con Phật nhìn lại vai trò của mình trong việc xây dựng xã hội, xây dựng đất nước ngày càng phồn thịnh, hạnh phúc, “sống tốt đời, đẹp đạo”. Qua đó có thể thấy, lễ Phật đản hàm chứa tính nhân văn vô cùng sâu sắc."
Cũng theo Ban Tôn giáo Chính phủ, Đại lễ Phật đản là dịp để mỗi Phật tử tự nhận diện lại chính mình. Hoạt động tắm nước thơm cho tượng Đức Phật Thích Ca sơ sinh là một biểu tượng giúp mỗi người trở về với bản thân. Việc tắm tượng Phật không phải là tắm cho Đức Phật thật sự, mà là một hành động tượng trưng. Đức Phật không cần được tắm và Ngài không hiện diện trong pho tượng. Thực chất, việc tắm tượng Phật Thích Ca sơ sinh là tắm biểu trưng, gọi là tắm Phật nhưng thực ra là tắm cho chính mình.
Ba gáo nước thơm dùng để tắm Phật mang ý nghĩa sâu sắc: gáo nước đầu tưới vào vai và tay trái để gột rửa mọi điều sai trái; gáo nước thứ hai tưới vào vai và tay phải để làm cho những điều tốt càng thêm tốt đẹp hơn; gáo nước thứ ba tưới vào đầu để tâm trí thanh tịnh, sáng suốt.
Như vậy, việc tắm Phật chính là để tự làm sạch và làm mới bản thân. Sau khi thực hiện nghi lễ tắm Phật, mỗi người sẽ cảm thấy bản thân mới mẻ, sạch sẽ, tươi sáng và minh mẫn hơn.
Trên khắp thế giới, những người con Phật cùng nhau chăm lo cho Đại lễ Phật đản, thể hiện tâm nguyện tốt đẹp vì một cuộc sống hòa bình, an vui. Đại lễ Phật đản là dịp thể hiện tinh thần đoàn kết, hợp tác hòa bình và hạnh phúc. Trong mùa Phật đản, các Phật tử khắp nơi thể hiện tinh thần tương thân, tương ái, giúp đỡ và động viên nhau vượt qua khó khăn, vươn lên trong cuộc sống, góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo. Đại lễ Phật đản đề cao tinh thần tương trợ, khắc phục khó khăn và xây dựng cuộc sống an vui, hạnh phúc cho mọi người, mọi nhà.
